Ρητορική και ιδεολογία: O Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας στον Ισοκράτη

Ευάγγελος Β. Αλεξίου, 2015

Στη φιλολογική αυτή μελέτη εξετάζεται –με επίκεντρο τον Ισοκράτη– η εικόνα του μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Β΄ σε ρητορικά κείμενα των μέσων του 4ου αι. π.Χ. μέχρι τη μάχη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.). Μελετώνται παράλληλα κείμενα των Δημοσθένη, Ηγήσιππου, Υπερείδη, Αισχίνη και Δημάδη.

Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, «Τα ρητορικά κείμενα επιτελούν μια σημαντική λειτουργία, μια “λειτουργία κατόπτρου” της αθηναϊκής κοινωνίας και των πολιτικών διεργασιών της. Η ρητορική, ως “ψυχαγωγική” τέχνη, δηλαδή ως τέχνη καθοδήγησης της ψυχής, αφενός ασκεί τεράστια επίδραση στους ακροατές αφετέρου κατοπτρίζει την “ψυχή” του κοινού κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο ρήτορας να υφίσταται μέσω του ακροατηρίου του και τα ρητορικά κείμενα να αποτυπώνουν τη σχέση ρήτορα και ακροατηρίου. Σε κανένα άλλο λογοτεχνικό κείμενο της αρχαιότητας δεν είναι τόσο άμεση η επαφή του συγγραφέα με το κοινό του όσο στους ρητορικούς λόγους. Το ένα μέγεθος τρέφει το άλλο και τα ρητορικά κείμενα είναι η καλύτερη πηγή γι’ αυτό που ιδιαίτερα αναδείχθηκε από τον Κ. Dover (1974) ως “popular morality”· πρόκειται για μια καθημερινή ηθική σκέψη, για μια μη θεωρητική φιλοσοφική ηθική.»

»Από τη μελέτη θα καταστεί σαφές ότι η πρόσληψη του Φιλίππου και των πολιτικών του από το αθηναϊκό κοινό δεν ήταν μονοσήμαντη υπέρ ή εναντίον του, εκπορευόταν από ποικίλες ιδεολογίες και πολιτικούς στόχους, ανάλογα με τις πεποιθήσεις των εκάστοτε πολιτικών-ρητόρων αλλά και των κύκλων της αθηναϊκής κοινής γνώμης που αυτοί εξέφραζαν.»